Sommige verhalen hebben het boek niet gehaald. Er moesten ruim 10.000 woorden geschrapt worden anders zou het een te dik boek worden. De snoeiwerkzaamheden werden door een eindredacteur gedaan. Als schrijver is het lastig te beslissen welk verhaal erin moet blijven en welke niet. Vandaag vind ik wel een mooie dag om het verhaal 'Het burn-out fietsrondje' te delen. Het speelde zich drie jaar geleden af op een ietwat gure dag in februari/maart. Bij deze de niet geredigeerde versie. 

Het Burn-out fietsrondje

​Na wekenlang alle hoeken en mogelijke ligposities van mijn bank te hebben verkend, begin ik vandaag met mijn burn-outfietsrondje. Er sijpelt een heel klein lichtstraaltje in mij. Naast het boodschapje doen, liggen, koken, liggen, tijd voor iets nieuws. Laat ik het gewoon proberen. Mijn inmiddels grote grijze uitgroei verstop ik onder een knotje. Ik kan mijn tarief als ZZP’er dadelijk omhoog gooien als grijzende dame. Het geeft wel een senior uitstraling. Maar mijn kansen op een nieuwe relatie zijn natuurlijk aanzienlijk minder. Ik moet al wekenlang naar de kapper, maar zie dat echt niet zitten vanwege de hoeveelheid prikkels.
Ik stap op de fiets en trap heel langzaam, met tussenpauzes, richting de dijk. Dat is een afstand van nog geen twee kilometer. Eenmaal bij de dijk aangekomen moet ik even stoppen om uit te rusten en op adem te komen. Ik zie de zon op het water schijnen, grote groepen vogels trekken heen en weer.
Er wandelt een man met zijn hond over de dijk, uitgerust met een verrekijker en goeie wandelschoenen. Zal ik nog verder fietsen, of is het zo ver genoeg? Ik fiets weer een stukje terug over de dijk waarover ik ben gekomen en stop even. Wat een prachtig gezicht, de IJssel op een winterse dag. Dan fiets ik weer een stukje verder op de dijk. De man met de hond kijkt inmiddels nieuwsgierig mijn richting uit. Ik heb geen verrekijker bij me, dus nee, ik ben geen vogelaar. En nee, ik ben ook niet op zoek naar een man. Even later pak ik een ander stukje dijk, de man met hond spreekt me nu aan.
 ‘Zo, lekker aan het fietsen?’
 ‘Ja zoiets,’ zeg ik. ‘Beetje aan het herstellen, vandaar dat ik af en toe even moet pauzeren.’  
Veel informatie aan een volstrekt vreemde. Maar goed als hij iemand ziet fietsen, stoppen, fietsen, weer een stuk terug ziet fietsen, stoppen, en dat alles zonder fotocamera, of verrekijker moet hij vast denken: of ze is niet helemaal goed bij haar hoofd, of ze heeft haar verrekijker thuis laten liggen en probeert nu alles met haar fotografische geheugen vast te leggen. Aangemoedigd door mijn kennelijke openhartigheid, vraagt hij door. Ik vertel mondjesmaat dat ik een burn-out heb en weer aan het revalideren ben. Hij is vogels aan het spotten en vraagt wat voor trainingen ik gaf. Wat gaf ik ook alweer voor trainingen? Het is net of dat deel van mijn werkgeheugen compleet uitgeschakeld is. Ik kan er niet bij, en ik kom amper uit mijn woorden. 
Als ik thuis ben voel ik me even opgetild. Wat fijn dat het fietsen goed ging. Weliswaar op bejaardentempo zonder versnellingskastje, maar dit 65-plusrondje is een welkome aanvulling op het omarondje wandelen. De vogelaar heeft mij kennelijk gelijk gegoogeld want ik zie een uitnodiging in mijn mail staan om eens samen te wandelen. 
Het fietsrondje is gelukt, zelfs nog met een sociaal praatje en een onbewuste flirt, gezien het mailtje. Wel met een type vogelaar, c.q. boswachter, maar toch. Ik boek vooruitgang! 

Afgelopen week keek ik naar mijn lievelingsfilm As it is in heaven. De hoofdpersonage is een gevierd componist en dirigent, een internationale bekendheid. Tijdens een van zijn concerten stort hij volledig in. Een versleten hart, zegt de dokter, totale fysieke uitputting. Het medicijn: rust nemen. Maar hoe doe je dat als je agenda volgeboekt is de komende 2 jaar met concerten?

'Ik kom alleen maar luisteren naar de stilte'
Hij besluit alle concerten af te zeggen en vertrekt naar zijn oude geboorteplaats, een klein gehucht ergens in Scandinavië. Zijn rust wordt ernstig verstoord als mensen ontdekken wie hij is, een beroemdheid. Er ontstaan weer verwachtingen, iets waar hij juist helemaal los van wilt zijn. 
‘Ik kom alleen maar om te luisteren naar de stilte,’ zegt de hoofdpersonage in een zaak waar hij een fiets aanschaft. Dat wordt met beide handen aangepakt, door een koorlid dat maar al te graag wilt dat hij wat tips geeft aan het plaatselijke koor.  De spraakverwarring kan bijna niet groter.

Omgaan met verwachtingen tijdens een burn-out
Mijn gedachten dwalen tijdens de film af naar de periode van mijn burn-out. Bij een burn-out kun je als mens niet goed omgaan met verwachtingen vanuit je omgeving. Dat heeft je waarschijnlijk juist in de burn-out gebracht: altijd maar doorgaan, nooit 'nee' zeggen en graag anderen ter wille zijn. Verwachtingen geven gelijk druk. Iets wat je juist niet moet hebben wil je goed kunnen herstellen. Voor jezelf al lastig zat, maar ook voor je omgeving die dat niet gewend is van je. 

Hoe creëer je ruimte voor jezelf?  
Wat werkte voor mij,  was om per dag te kijken naar het energie niveau en met vrienden de afspraak te maken dat als het niet ging, het af te zeggen. Daardoor ontstond er weer ruimte. De ruimte die hard nodig was om te kunnen herstellen. Ook  moest ik ‘nee’ zeggen tegen leuke opdrachten omdat ik te ziek was. Dat voelde als falen, maar zolang ik niet langer dan 20 minuten een activiteit kon doen, was een training geven helemaal een ver van mijn bank show.
Zo bleef er veel ruimte over om te luisteren naar de stilte.   Iets wat confronterend was, maar ook echt nodig om tot rust te komen.

Hoe gaat de film verder?
Gelukkig blijft de hoofdpersonage niet alleen luisteren naar de stilte, dat zou een heel saaie film opleveren, maar kiest hij er uiteindelijk voor het koor wel te dirigeren. Hij wil het algauw heel goed doen, maar komt erachter tijdens de kooravonden dat het in het leven ook om iets anders draait in het leven, dan hoge ambities: over verbinding met anderen, over gezelligheid (halverwege de koorrepetities roept er ineens iemand: ’Koffie’, wat hem een woede uitbarsting ontlokt, omdat koorleden focus zouden missen) maar met name om iets te doen vanuit het hart. Hoe  mooi is dat? 

Het is weer zover de btw aangifte! Eigenlijk had ik het al een maand geleden willen doen, maar toen heb ik het uitgesteld, weggedrukt, nog eens uitgesteld en nu kan ik er niet meer omheen. Je zou zeggen dat ik inmiddels wat wijzer ben geworden na mijn burn-out. Maar niets zo verraderlijk als oude patronen (fijn dat we iets de schuld kunnen geven). 

Kl*te mompel ik binnensmonds, die klote boekhouding…. Waarom? Waarom gaat dat altijd zo lastig? vraag ik aan de laptop. Wat lijkt het me fijn als de laptop terug kon praten en bijvoorbeeld iets opbeurend zei als: ‘Kim, je bent gewoon goed in andere dingen, administratie is gewoon niet zo jouw ding, maar kop op, ik ga jou er vandaag doorheen helpen.’ Mijn dochter hoort me hardop vloeken en vraagt of alles-wel-goed-gaat-daarbinnen-in-de-werkkamer.

Het stapeleffect
Waarom stapel ik altijd alles op zodat het een onoverzichtelijke bende wordt? Bonnetjes overal, in mijn portemonnee, soms in mijn werk tas nog. Facturen die ik overal vandaan moet plukken en opnieuw moet opvragen omdat ik ze eenvoudigweg niet meer terug kan vinden. Mijn inlogcodes die ik ergens op een los briefje heb geschreven. Natuurlijk ben ik dat briefje altijd kwijt en zijn sommige inlognamen onleesbaar omdat ze al zes keer doorgekrast zijn en ik er heel klein de nieuwe inlogcodes naast heb gekrabbeld.  Als ik mijn facturen van T-mobile wil downloaden om ze in mijn boekhouding te zetten, weet ik mijn inlogcode niet meer.

“Kies een nieuw sterk wachtwoord” zegt het beeldscherm van T-Mobile. Ik kies een nieuw sterk wachtwoord. Vol verwachting staar ik naar het beeldscherm: ‘U heeft dit wachtwoord al eerder gebruikt, kies een nieuw wachtwoord’.
‘Nog een nieuw wachtwoord? sputter ik tegen. Hoezo mag ik niet drie keer hetzelfde wachtwoord gebruiken? Heb jij een beter idee dan?’ De laptop blijft me stoïcijns aankijken.

Adrenaline - gevaar 
Mijn adrenaline knalt inmiddels uit mijn oren. Ik wilde dit varkentje even wassen in drie kwartier, maar inmiddels is de ochtend al bijna voorbij en ben ik nog niet veel verder. Als mijn boekhouder ook nog zegt dat ik de mollie betalingen moet inboeken via een aparte tussenrekening, en ik zo'n beetje scheel kijk, wil ik de laptop oppakken en het liefst uit het raam mikken. Of nog beter in zee. Kan ik daarna lekker pootje baden.

Ik neem me bij deze voor om voortaan de bonnen elke week in te boeken. Zo dat staat zwart op wit. Allemaal getuigen ook nog eens. Check! Ik leer het vast nog weleens. 

Is het een bonte specht? Is het een boomklever? Nee, het is Kim! Niet omdat ik ineens fervent boomknuffelaar ben geworden. Ook niet omdat ik op de vlucht ben voor een denkbeeldige tijger. Dat is weleens anders geweest.

De vecht/vlucht respons is overactief
Tijdens mijn burn-out werd ik dagelijks geplaagd door paniekaanvallen. Ik kroop het liefste weg in een hoek of een boom, ware het niet dat boomklimmen niet echt tot de opties behoorde. In mijn boek leg ik in jip- en janneketaal uit dat het zenuwstelsel overmatig belast is en de vecht/vlucht respons continu aan staat.
​
Wat betekent dat? Normaal gesproken als er gevaar dreigt zet je lichaam zich in beweging klaar om te gaan vluchten. Een tijger = vluchten = hup de boom in. Als het gevaar geweken is bouwt je lichaam langzaam de stress weer af door bijvoorbeeld te bewegen. In de tijd van jagers en verzamelaars erg handig als je snel de boom in kon.

Chronische stress
Bij chronische stress of een burn-out staat je stresssysteem continu op rood. Je bent vergeten stress regelmatig af te bouwen. Ook kun je last krijgen van angst al is er geen reëel gevaar. Het denkende brein staat op non-actief. 

Keep on walking
Ik ben altijd blijven lopen, hoe angstig en paniekerig ook. Gisteren liep ik 12 km en deed ik nog even een boomklever na. Niet omdat ik bang ben, gewoon omdat ik het leuk vind.

Het lijkt de normaalste zaak van de wereld: je stapt in je auto, geeft gas en rijdt weg. Je hebt deze handeling waarschijnlijk al duizenden keren op de automatische piloot gedaan zonder erbij na te hoeven denken. Toch is het niet zo vanzelfsprekend als je een burn-out hebt. Je concentratievermogen is belabberd en je hersenen zijn uitgelogd.
Zo herinner ik me dat ik tijdens een autorit ineens de hele wereld in pixels zag, en dat paniek zich van mij meester maakte. Toen rondom de kerst, in 2017 het licht helemaal uitging, kon ik niet meer autorijden. Toch moest ik wat te eten halen in huis. Fietsen was een te grote inspanning, dus het was kiezen uit twee kwaden.
Ik stapte in mijn auto en reed op slakkentempo naar de AH. Een wonder dat ik niet werd aangehouden. De wijkagent had waarschijnlijk net zijn tanden in een kerstkalkoen gezet.
Hoe vind je het vertrouwen terug in iets wat altijd de normaalste zaak van de wereld was? Ik ben weer kleine stukjes gaan autorijden. Dat heb ik steeds verder uitgebreid. Als ik last had van paniek, probeerde ik te bedenken dat er altijd wel een manier was om weer thuis te komen. Desnoods zou ik mijn auto ergens laten staan en een goede vriend of vriendin opbellen. Vaak dacht ik: ‘Ben ik nou de enige?’ Totdat ik laatst een vriendin van vroeger tegenkwam. Samen konden we lachen om de absurditeit. Ze vertelde dat ze dan hyperventilerend ergens stond en haar man haar van de weg af moest plukken. Natuurlijk is dat allesbehalve grappig, maar doordat we er beide zoveel in herkende, liepen algauw de tranen over de wangen. Een feest van herkenning!

​Vannacht lag ik te draaien in mijn bed. Op het moment dat ik wakker werd schoten allerlei to-do dingen door mijn hoofd: ik moet nog het draaiboek van de presentatie doen, nog een heleboel persberichten versturen, een blog schrijven, boekhandelaren benaderen (shit, dat is nog een enorme kluif), mijn uitgever nog spreken, heel veel achterstallige facturen betalen, de cameraman de laatste instructies geven voor de livestream (hoera dat hij bestaat), een artikel schrijven voor een tweetal magazines, een blog, en zo ging het nog even door.

Toen ik verschillende cameramannen sprak voor een offerte voor  mijn livestream facebookevenement keken ze me bedenkelijk aan met een blik in hun ogen van: dat is heel ambitieus. Je hebt of heel veel geld nodig, of heel veel cameramannen en het liefste allebei. Maar deze ziet het helemaal zitten, een zorg minder. Toch staat mijn hoofd continu op aan en weet ik: dit is het moment om op te passen.  Want even aanstaan is niet erg, maar als je begint te stuiteren in je bed betekent dat: pas op, kijk uit.

Een eindsprintje trekken
Een boek uitgeven is een hele bevalling. Net als je denkt dat je even op adem kunt komen, komt er nog een wee en nog een. Nou ja, misschien gaat die vergelijking niet helemaal op, maar na het hele schrijfproces waarin je vooral in je eigen bubble zit, komt er ineens een enorme eindspurt. Marketing, technische kennis van een website, achterflapteksten schrijven, jezelf zichtbaar maken .De afgelopen weken sta ik op met boek en ga ik ermee naar bed. Mijn dochter zei van de week: ‘Kan het ook nog ergens anders over gaan?’ Terechte feedback!

Boeken Bingo
Misschien moeten we tijdelijk maar even een bingo velletje ophangen. En dat als het woord vaker dan twintig keer valt op een dag er getrakteerd moet worden.
Vandaag zei Esther, journalist bij de Peperbus, en schrijfster van een boek, dat ze het proces herkende van een boek uitgeven en de stress die ermee gepaard gaat. ‘Er komt veel meer bij kijken dan je denkt, zodra het schrijfproces is afgerond moet je er zelf nog 8 keer doorheen.’

Dromen over zingende dolfijnen
Hoe herkenbaar afgelopen weken heb ik na verschillende eindcorrecties, zes proefdrukken bekeken, en kon ik mijn eigen boek niet meer zien. Ik hoop dat ik vannacht met een baarmoeder-klots-muziekje (zingende dolfijnen ofzo, alhoewel die kunnen flink irritant zijn) goed in slaap zal vallen en over iets anders droom dan over het boek….

‘Ik schaam me zo, ik ga het echt niet vertellen. ‘Vertel het me maar,’ zegt hij geruststellend. Zijn ogen stralen uit dat het vast niet zo erg kan zijn. ‘Tijdens een van de laatste vergaderingen nam een van de MT leden zijn telefoon op. Ik werd zo kwaad, ik had mezelf echt niet meer in de hand. Ik heb de telefoon stukgeslagen op zijn hoofd.’ 

De hoofdrolspeelster in de film Samba kijkt naar haar handen en schaamt zich zichtbaar. De vraag: wat zou hij nu van mij vinden, hangt in de lucht. Omar Sy (dezelfde acteur als in de film Intouchables), ontbloot zijn tanden en barst in keihard lachen uit. ‘Geweldig!’ zegt hij. Hij krijgt de slappe lach. ‘Je bent mijn allereerste vriendin met een burn-out,’ zegt hij trots. 

Stoppen is een teken van zwakte....
Nou heb ik geen mobieltje stukgeslagen op het hoofd van een van mijn collega's, of lege kopjes door het huis gegooid. Ik probeerde zolang mogelijk te verbergen dat het slecht met me ging, zeker naar collega’s en klanten toe en zette mijn alles-gaat-goed-hoofd-op. Acteren is mijn vak, dus hoe slechter het ging, hoe meer ik ging glimlachen totdat ik er kaakkramp van kreeg. In de wc jezelf even toespreken: hup je kan het Kim en weer doorgaan. En daarnaast heb je tegenwoordig hele goeie camouflagestift voor wallen onder je ogen. Als vrienden heel voorzichtig suggereerde om het wat rustiger aan te doen zei ik geïrriteerd: ‘Dat is echt geen optie.’ Stoppen is een teken van zwakte, dacht ik.

'Ik ben blij dat je voor jezelf kiest,' zei hij. 
‘Ik moet nog even volhouden. Als ik die en die training heb gedaan, dan kan ik uitrusten,’ antwoordde ik. Ondertussen kreeg ik steeds vaker paniekaanvallen, durfde ik daardoor nog amper auto te rijden en zag ik de wereld in een soort waterverf. Ik weet nog goed dat ik huilend na de zoveelste slapeloze nacht een collega opbelde dat ik die dag niet kon komen. Er zat nergens meer een greintje reserve energie. Hij vertelde dat hij alles in het werk zou stellen om de training door te laten gaan en dat ik het vanaf dat moment moest loslaten. Zijn reactie was ontzettend warm en empathisch. Ik ben blij dat je eindelijk voor jezelf kiest,’ zei hij. ‘Blij?’ vroeg ik niet begrijpend. Ik schaamde me vooral dat ik niet meer kon werken en voelde me totaal mislukt als ondernemer, collega en als mens. 
‘Je kiest nu eindelijk voor jezelf,' waren zijn woorden. ‘Het kost tijd, maar je moet vertrouwen houden dat het goedkomt.’

De juiste opvang
Ik draag deze collega nog steeds een heel warm hard toe en moet tijdens de film  even aan hem denken. Ook al voldeed ik niet meer voor mijn gevoel als collega, ik telde nog wel mee als mens. Ik gun daarom iedereen zo’n collega, die empathisch reageert na tegenslag of een heftige gebeurtenis. Iemand die de juiste woorden weet te vinden op het moment dat de ander het zo nodig heeft. 

Wil jij je medewerkers trainen in intercollegiale opvang, zodat zij ook het juiste weten te zeggen als iemand omvalt met een burn-out, overmatige stress of met een andere ingrijpende gebeurtenis?   

https://www.kimdelange.nl/peer-support-bij-burn-out.html
https://www.kimdelange.nl/peer-support-in-de-zorg.html

En mocht je tijd overhebben, de film Samba is meer dan de moeite waard!